Presse Amsterdam

Twee mannen een Requiem

De Nederlandse Sinticomponist Roger ‘Morena’ Rathgeb worstelde een decennium lang al met de gedogende God. Is het een God van liefde die een miljoen Sinti- en Romaslachtoffers naar Auschwitz stuurde? Waren zij het kaarsje op de genocide-taart van zes miljoen vermoorde Joden in vernietigingskampen als Sobibór en Treblinka? Rathgeb kwam tot een verrassende conclusie:

‘Indien dit allemaal inderdaad naar de wil van een God is gebeurd, dan ben ik ervan overtuigd, dat wij vandaag aan al deze gekwelde zielen onze huidige vrijheid te danken hebben’.

Bij hem ontstond een hevig verlangen om voor al die gekwelde zielen een requiem te schrijven. Zijn requiem moest een levend monument worden, een muzikale bijdrage aan het gedenken van alle slachtoffers. Daarom koos hij Latijn voor zijn dodenmis. Het maakt de interpretatiemogelijkheden groter voor alle culturen.

In het laatste Culturele Café in De NWE Vorst leerde ik van de onvermoeibare inzet van Albert Siebelink, directeur van het Gypsy Festival in Tilburg. Hij speelde een belangrijke rol in de afrondingsfase van Requiem voor Auschwitz. De droom van Rathgeb werd ook de droom van Siebelink. Onder aansturing van Siebelink kreeg dit project internationale allure. Siebelink sprokkelde hiervoor meer dan een ton bij elkaar. De writers block van Rathgeb verdween toen het Gipsy Festival in 2007 met duidelijk omlijste plannen voor uitvoering kwam. Rathgeb maakte zijn werk af in een sprint van hernieuwde energie.

Bij de uitvoering afgelopen Dodenherdenking zaten Rathgeb en Siebelink naast elkaar. Het is duidelijk. Ze zijn boezemvrienden. De tranen in de ogen van Ratgeb en de omhelzing van Siebelink spraken boekdelen. En de wereld is een prachtig en heel bijzonder requiem rijker.

Een imposante roep uit de massagraven

CONCERTRECENSIE. Requiem voor Auschwitz, Nieuwe Kerk Amsterdam, 3 mei 2012. Met Roma- und Sinti Philharmoniker o.l.v. Riccardo M. Sahiti; solisten; Studentenkoor Amsterdam o.l.v. Servaas Schreuders en organist Jan Raas. 
beeld: Jan van Eerd
door: Rinus van der Heijden

Zelden heeft een dodenmis een imposantere indruk nagelaten dan het Requiem voor Auschwitz van de hand van Sinticomponist Roger Moreno- Rathgeb. Een dodenmis die niet alleen de miljoenen slachtoffers van de Holocaust herdenkt, maar vooral een muzikaal monument is dat ook trots, blijdschap, respect en waardering voor de wereld van nu herbergt. Een gedenkteken dat zijn weerga niet kent en een onverbiddelijke plaats opeist tussen de honderden dodenmissen die componisten voor Rathgeb al schreven.

Componist Roger Moreno-Rathgeb en dirigent Riccardo M. Sahiti; Studentenkoor Amsterdam; overzicht Nieuwe Kerk.

Trots, die voerde de boventoon tijdens de gedenkwaardige premiere in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. Trots dat ondanks de vernietigingstactieken van de nazi's, de Sinti en Roma - en de joden en homoseksuelen - niet zijn uitgestorven en fier voortleven. Ook al worden deze bevolkingsgroepen nog steeds onderdrukt. Maar dankzij het Requiem voor Auschwitz, dat naast een eerbetoon aan de miljoenen slachtoffers van de nazi's ook de gelegenheid te baat neemt de situatie van deze onderdrukten te belichten, wordt duidelijk dat Sinti en Roma, joden en homoseksuelen een plek op deze aarde verdienen, die gelijkwaardig is aan die van ieder ander. Het Requiem voor Auschwitz is tegelijkertijd mis voor de doden en veilige schuilplaats voor de levenden.

Componist Roger Moreno-Rathgeb heeft een meesterwerk gecomponeerd. Symfonieorkest, solisten en groot koor voeren het op ongeevenaarde wijze uit en zetten een gedenkteken neer dat niet maalt om de tand des tijds. Muzikale pracht en praal vieren hoogtij maar laten niet onverlet dat de diepere intentie van een requiem, het verdriet om de overledenen, smartelijk in de muziek tot uitdrukking komt. Op deze twee pijlers rust Rathgebs Requiem voor Auschwitz en omdat hij die zo excellent heeft geornamenteerd, vliegt zijn werk je naar de keel, om - vermoedelijk - na een paar dagen pas los te laten.


Hoornblazer; Gevorg Hakobjan en Kristina Bitenc; deel van het grote koor.

Het Requiem voor Auschwitz begint met subtiel klokgelui. Orgel, pauken en een fluit leiden de toehoorder langzaam naar de strijkers en blazers van de Roma- und Sinti Philharmoniker om in het tweede deel van de dodenmis - het "Requiem en Kyrie" - bij het groot koor uit te komen. Dan is de voortgang onherroepelijk: in het "Dies Irae" (de dag van toorn) werkt de mis huiveringwekkend naar een muzikale massaliteit toe, die zelden is gehoord. Hier klinkt de roep uit de massagraven onontkoombaar, hier schreit de mensheid eeuwige tranen en wordt Faust voor de poorten van Dante's hel weggevoerd.

Het Requiem voor Auschwitz telt acht delen, die alle even sterk zijn gecomponeerd. Hoop en opluchting, verdriet en woede wisselen elkaar als de kringloop van de tijd af. Is het "Lux aeterna" een gebed voor eeuwig licht, het "Sanctus en Benedictus" is een strijdkreet, een oerroep van de universele mens, die in zijn soort altijd zal overleven.

De universele mens is bij componist Rathgeb de individuele mens. Die laat hij zien in de personen van sopraan Kristina Bitenc, alt Kadri Tegelmann, tenor Gevorg Hakobjan en bas Laurent Deleuil. Prachtig gekozen stemmen, die zich nergens door de massaliteit van het Requiem laten ondersneeuwen. En tot tranen geroerd de vertwijfeling, marteling, pijniging, vernedering en wanhoop van de nazislachtoffers en het uitzicht uit het lijden te worden verlost, door de Nieuwe Kerk smijten. In het "Agnus Dei" zorgen alt en bas voor een aangrijpende versmelting met het koor, waar alle barbaarsheden van het krankzinnige Herrenvolk als in een atoompaddestoel naar de hoogste gewelven van de kerk reiken.


Frederique Spigt, Studentenkoor en bas Laurent Deleuil.

Roger Moreno-Rathgeb heeft lang nagedacht in welke taal hij zijn dodenmis zou zetten. Hij heeft uiteindelijk gekozen voor de tekstversie van Giuseppe Verdi, het Latijn. Daarmee lijkt het Requiem voor Auschwitz op de traditionele dodenmis uit de katholieke liturgie. Toch is dit niet zo, want al zitten ze enigszins verscholen in de totaalklank, ook elementen uit de Roma- en Sinticultuur zijn waar te nemen.

Tijdens de premiere werden grote foto's vertoond van slachtoffers van de Holocaust, zowel joden als Sinti en Roma. Tussen de delen van het Requiem lazen Ella van Drumpt, Bram van der Vlugt, Eric Borrias, Huub van der Lubbe, Fedja van Huet en Frederique Spigt fragmenten voor uit dagboeken en/of memoires van omgekomen joden. Zoals uit de afscheidsbrief van de Amsterdamse Klaartje de Zwarte-Walvisch aan haar man. Zij schreef hem vlak voordat ze uit Kamp Vught naar Sobibor werd getransporteerd: "… het onbekende tegemoet. Zo zal ik ook Vught verlaten. Met opgeheven hoofd. Ik heb maar een doel voor ogen. En dat is: ik kom bij jou terug. - Je vrouw." Klaartje werd op 16 juli 1943 omgebracht. Ze werd 32 jaar.

Het Requiem voor Auschwitz, initiatief van Albert Siebelink, directeur International Gipsy Festival in Tilburg wordt vandaag om 20.45 uur opgevoerd in Concertzaal Tilburg. Registratie premiere bij NOS-televisie 22.55 uur op Nederland 2. Van augustus tot november krijgt Requiem voor Auschwitz nog uitvoeringen in Polen, Roemenie, Duitsland, Tsjechie en Hongarije.

Recensie uit "Jazzenzo" op 4 mei 2012

The Forgotten Holocaust and Requiem for Auschwitz

Am 03.05.2012 wurde in Amsterdam in der Konzerthalle ˜Nieuwe Kerk" das "Requiem for Auschwitz" von den Roma und Sinti Philharmonikern unter der Leitung von Riccardo M. Sahiti Ur-aufgeführt.

Dieses Requiem/Messe, komponiert von dem holländischen Sinto Roger Moreno Rathgeb ist ein lebendiger Beweis der Power von Kultur gegen Diskriminierung und Ausgrenzung. Nach dem imponsanten Konzert gab es minutenlang stehende Ovationen für das Orchester und den Komponisten.

Am 04.05. widerum wurde die Messe dann vom holländischen TV zusammen mit einer Dokumentation über den Komponisten Roger Moreno Rathgeb übertragen. Das "Requiem for Auschwitz" soll ein Monument in Musik, Film, Bildern und Worten sein.

Das Requiem for Auschwitz ist gewidmet allen Sinti, Roma und jüdischen Opfern und deren Angehörigen.
(Quelle: http://www.sintimusic.nl)
von jazzmanouche.de
 

Yesterday, the 3rd of May, a Requiem for Auschwitz: a monument in music, film, images and words received its premiere in the Nieuwe Kerk, Amsterdam.
Requiem for Auschwitz is a shared moment for representatives of the Jewish, Roma, Sinti and other victim groups. It is a living proof of the power of culture against discrimination and exclusion.

This event is based on the composition Requiem for Auschwitz by the self-taught Dutch Sinto musician Roger Moreno-Rathgeb. The composition was performed by the Roma- und Sinti Philharmoniker from Frankfurt am Main, conducted by Rom conductor Riccardo M Sahiti.

The website www.sintimusic.nl states:

"The piece has been appraised by expert composers and orchestra directors, among others Jean Lambrechts (Belgium), Riccardo Sahiti (Germany), Jeff Hamburg (USA) and Jiri Starek (Czech Republic). They also removed some imperfections. They all are very enthusiastic about the quality of the piece and are convinced it merits performance."

Meeting Roger Moreno-Rathgeb, the Sinto composer of A Requiem for Auschwitz, at the premiere in The Nieuwe Kerk, Amsterdam, May 3rd, 2012

Indeed, in 2010 one of the people without whom the Requiem for Auschwitz would not have been possible, Albert Siebelink from the International Gipsy Festival, asked me to look at the score and to see if it was worthwhile trying to get it performed. After studying the work, I realized that this piece had an important historical place in modern European music, Rathgeb, being a Gipsy musician, is one of the first Gipsy musicians to take on the Western classical musical language. To do that in a classically oriented Requiem dedicated to the memories of all the victims of the Holocaust is such a sweeping gesture of solidarity and consolidation that I felt it would be an honour for me to do anything I could do to help the promotion of this piece. It was obvious from the score that Rathgeb understood the tradition of the Requiem and it was moving to see how he was able to incorporate his own language into that tradition. After the performance in the Nieuwe Kerk, this became clear to the entire audience, and one heard comparisons to for instance Verdi and Faure.

With Zoni Weisz, one of the organisers of the Requiem for Auschwitz project

My letter of recommandation:

"It is with great pride that I am able to recommend to you Roger Moreno-Rathgreb as a composer. Although well-known as a violinist, he is, in the tradition of the great violin virtuosi, a competent and sincere composer. Other compositions of his attest to this: his Violin Concerto, his Rapsodie Espagnol and Messe Nr. 1 to name a few examples.

Composer Rathgeb surrounded by admirers after the premiere of A Requiem for Auschwitz in The Nieuwe Kerk, Amsterdam

Rathgreb's Requiem for Auschwitz is an important composition. It is a work not only of personal expression, but one which reflects the experiences and captures the feelings of several generations of Europeans. It is an essential expression of great emotional value for the many victims, family members and survivors as well as a monument to the destruction caused by the Second World War.

I cannot emphasize enough the importance of supporting the performances of this work."